صنعت آسانسور جهان از زمانی که با نیروی برق کار می کند قدمتی یکصد و پنجاه ساله دارد، هر چند عمر بالابرها در جهان به بیش از ده هزار سال می رسد و اولین چرخ چاه خود از اولین بالابرها بوده است. مهمترین شرکت های تولید آسانسور در جهان اوتیس و شیندلر با قدمتی حدود یکصدو پنجاه سال می باشند.
اما صنعت آسانسور ایران قدمتی هشتاد ساله دارد. البته اگر گفته های بدون مدرک در مورد نصب آسانسور در کاخ گلستان توسط ناصر الدین شاه را نادیده بگیریم، اولین آسانسورها که آنهم البته اثری از آنها بجا نیست در پالایشگاه آبادان در دوران حکومت احمد شاه قاجار نصب شده است. اما آنچه مسلم و قابل بررسی است اولین آسانسور ها در ساختمانهایی که در زمان پهلوی اول ساخته شده است نصب شده و در ساختمانهای اطراف میدان امام خمینی (میدان سپه سابق) مثل باشگاه افسران ستاد ارتش، کتابخانه ملی آثار آن وجود دارد و بسیاری از آنها توسط کارشناسان خارجی و به کمک نسل اول متخصصین صنعت آسانسور ایران نصب و راه اندازی شده است.
نسل اول ساختمانهای بیش از سه طبقه در ایران در دوران پهلوی اول و آپارتمان سازی بصورت امروزی از سال ۱۳۳۵ در دوران پهلوی دوم شروع شده است. بنابراین دوران رشد صنعت آسانسور ایران را زا سال ۱۳۳۵ به بعد باید نامگذاری کرد.
ابتدا آسانسورها کامل و بسته بندی شده از خارج از کشور به ایران وارد شده است. لیکن بتدریج شرکتهای ایرانی فروش و نصب آسانسور در ایران بوجود می آیند و در سال ۱۳۴۵ اولین کارگاه تولید درب و کابین توسط اوکسن الکسانی با کپی برداری از روی درب و کابینهای شرکت های اروپایی بوجود می آید.
در سال ۱۳۴۵ در طرح های وزارت مسکن و شهرسازی برای آپارتمان سازی برنامه ریزی شده و ایجاد شهرک های مسکونی در اطراف شهرهای بزرگ برای ساخت اولین کارخانه آسانسورسازی در ایران برنامه ریزی می شود.
در سال ۱۳۵۰ کلنگ ساخت اولین کارخانه آسانسورسازی ایران با نام ایران شیندلر در زمینی به مساحت چهل هزار متر مربع واقع در شهر صنعتی البرز قزوین به زمینی زده می شود و در سال ۱۳۵۳ این کارخانه با ظرفیت اولیه تولید چهارصد دستگاه آسانسور تحت لیسانس شیندلر سوئیس به بهره برداری می رسد و بطور همزمان جهت پرورش نیروی متخصص در نصب آسانسورهای خود مبادرت به برگزاری دوره های کامل آموزشی تئوری و عملی نصب آسانسور می نماید که در هر دوره حدود ۲۰ نفر تکنسین موفق به کسب مدرک مهارت نصب می شوند و این دوره ها از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۷ ادامه داشت و امروز دانش آموختگان آن دوره ها زبده ترین و کارآمدترین افراد در صنعت آسانسور در ایران می باشند و اغراق نمی باشد اگر از شرکت آسانسورسازی ایران شیندلر به عنوان مادر صنعت نوین آسانسور در ایران یاد کرد. همچنین بطور همزمان اولین کارخانه سازنده قطعات آسانسور در ایران با نام تسلا ــ ایران تولید خود را شروع می کند.
در سال ۱۳۵۴ کارخانه آسانسور و پله برقی ایران در ابهر تأسیس و مدتی بعد تحت لیسانس هاوس هان آلمان شروع به تولید می کند. شرکت اوتیس آمریکا نیز اقدام به خرید زمینی در شهر صنعتی ساوه نموده و برنامه ریزی برای تأسیس کارخانه می کند.
همچنین در سال ۱۳۵۵ شرکت تولیدی ایران امباربا کارخانه تولید آسانسور خود را در شهر صنعتی رشت تأسیس و تولید آسانسور را تحت لیسانس امباربا اسپانیا آغاز می کند.
در کنار شرکت های تولیدی فوق حدود سی شرکت نصب و فروش آسانسور هم در ایران تا سال ۱۳۵۷ دائر می شود که بعضی از این شرکت ها نمایندگی فروش شرکت های فوق را در تهران و شهرستان ها دریافت می کنند. همچنین چهار یا پنج کارگاه تولید درب و کابین هم ایجاد می شود که شرکت های فروش و نصب آسانسور را یاری می دهند. بدین ترتیب تا قبل از بثمر رسیدن انقلاب و ضعیت صنعت آسانسور ایران بشرح فوق است.
پس از انقلاب:
کار شناسان خارجی از ایران می روند و ایران تحریم اقتصادی می شود و واردات قطع می شود.
۱- شرکت ایران شیندلر که بیشتر سهام آن متعلق به بانکهاست با ملی شدن بانک ها عملاً دولتی می شود و توسط وزارت مسکن و شهرسازی اداره می شود.
۲- شرکت آسانسور و پله برقی ایران که سهام آن خصوصی است با عدم ورود آسانسور از خارج تعطیل می شود.
۳- پروژه اوتیس آمریکا نیمه کاره باقی می ماند. زمین آن در شهر صنعتی ساوه و دفتر فروش آن در تهران مصادره می شود و وزارت بازرگانی عهده دار اداره آن می شود.
۴- شرکت ایران امباربا که با سرمایه گذاری بانک صنعت و معدن و سرمایه گذار خصوصی ایجاد شده با خروج سرمایه گذار خصوصی از ایران توسط بانک صنعت و معدن اداره می شود
۵- شرکت
شروع جنگ:
پس از انقلاب در سال ۱۳۵۹ جنگ ایران و عراق آغاز می شود و عملاً آپارتمان سازی بجز در موارد ضروری تعطیل می شود، و در نتیجه آسانسور ایران رو به رکود می رود. چون ایران در محاصره اقتصادی واقع شده است قطعات آسانسور مورد نیاز در ایران ساخته می شود، بسیاری از قطعات که در گذشته ساخت آن قابل بررسی هم نبود در سال های بعد از انقلاب در ایران ساخته می شود.
خاتمه جنگ و دوران بازسازی:
بلافاصله پس از پایان جنگ در سال ۱۳۶۷ صنعت ساختمان در ایران شروع به رشد می کند و بالنتیجه صنعت آسانسور ایران نیز به حرکت در می آید. لیکن بدون حضور شرکت هایی که قبل از انقلاب در ایران سرمایه گذاری کرده اند، بغیر از شرکت ایران شیندلر که هنوز تحت لیسانس شیندلر سوئیس فعال است.
پس ازجنگ تا به امروز شش شرکت تولید کننده آسانسور در ایران که دارای مجوز از وزارت صنایع و معادن هستند فعال بوده اند:
۱- شرکت ایران شیندلر تحت لیسانس شرکت شیندلر سوئیس در شهر صنعتی قزوین ( این شرکت اکنون به شرکت سرمایه گذاری شاهد تعلق دارد).
۲- شرکت آسانسور و پله برقی گیلان ( ایران امباربا سابق در سال ۱۳۸۰ منحل شده است).
۳- شرکت گستره طوس در مشهد.
۴- شرکت اطلس تک در تهران.
۵- شرکت آسانسورسازی دماوند در تهران و دماوند.
۶- شرکت آسانسور و پله برقی افرند در تهران.
همچنین بیش از یکهزار شرکت نصب و سرویس ( واحد طراحی موتاژ) در سراسر ایران مشغول بکارند که کارشان فروش و مونتاژ و سرویس دهی به آسانسور است.
تعداد یکصدو بیست کارگاه کوچک و بزرگ در سراسر ایران بکار ساخت درب کابین و قطعات آسانسور مشغولند.
تعدادی نمایندگی فروش آسانسورهای وارداتی از جمله اوتیس، تیسن، کونه، گلداستار، فوجی، ام پی و …
چند واحد خدمات فنی مهندسی.
مجموعه صنعت آسانسور و پله برقی ایران را تشکیل می دهند.
ایران در حال حاضر، بیش از دویست هزار آسانسور و پله برقی نصب شده دارد.
