کوتاه در باره تدوین تاریخ شفاهی در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس

از تاریخ شفاهی تعاریف بسیاری ارائه شده است. اما در یک جمع‏‌بندی می‌‏توان گفت تاریخ شفاهی مجموعه تلاش‏‌هایی است که با بهره‌‏گیری از فنون و ابزار‏های خاص خود به جمع‏‌آوری و حفظ داده‌‏های حاصل از تجارب شخصی افراد و گروه‌های اجتماعی می‌‏پردازد. این داده‌‏های تاریخی در یک بستر خاص و پذیرفته‏‌شده فرهنگی و از تعامل و توافق میان مصاحبه‏‌شونده ‏و مصاحبه‏‌گر ‏پرسا در یک گفتگو طرفینی حاصل می‏‌گردد؛ بنابراین تاریخ‌ شفاهی‌، تکنیک، روش‌ و شیوه‌ای‌ است‌ که‌ با استفاده‌ از ابزاری‌ چون‌ ضبط‌صوت‌ و دوربین‌ فیلم‌برداری‌ (صوت‌ و تصویر) خاطرات، مشاهدات‌ و مسموعات‌ عامل‌ هدایت‌کننده، مجری‌ و نقش‌آفرین و یا شاهد و حاضر یک‌ صحنه، رویداد و واقعه‌ تاریخی‌ را در قالب‌ کلام‌ و سخن‌ (گفت) ثبت‌ و ضبط‌ می‌نماید.

 

اهداف و رویکردهای تاریخ شفاهی در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس:

هدف اصلی تاریخ شفاهی در این مرکز بازآفرینی گذشته نه‌چندان دور است که تلاش می‌کند با روش‌های دقیق علمی تمام رویداد‏های مختلف و جنبه‏‌های وقایع دفاع مقدس و انقلاب اسلامی را با مراجعه به بایگانی ذهن فعالان و شاهدان عینی آن وقایع دست‌یافتنی نماید؛ بنابراین محقق حوزه تاریخ شفاهی در مرکز از یک‌سو با واقعه‌‏ای که متعلق به گذشته است و از سوی دیگر با نگرش جدیدی که متأثر از مقتضیات زمان حال است، با توصیف،‏ توضیح،‏ تفسیر و تبیین یک واقع سروکار دارد. نکته نیز حائز اهمیت است که فلسفه وجودی تاریخ شفاهی در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس فقط بازسازی یک رویداد خاص نیست بلکه در آن بازآفرینی احساسات و عواطف فردی و جمعی اهمیت ویژه دارد. بر همین اساس تاریخ شفاهی در این مرکز با چهار ویژگی منحصربه‌فرد روندمحوری، سندمحوری، روشمندی و هدفمندی به انجام می‌رسد.

به همین دلیل فرماندهان اصلی جنگ و نقش‌آفرینان عرصه پاسداری از انقلاب در طول نزدیک به نیم‌قرن حیات طیبه انقلاب تمایل وصف‌ناپذیری برای حضور در این مرکز و تدوین تاریخ شفاهی‌شان دارند. زیرا حضور محققان زبده و آشنا به زوایای مختلف، وجود گنجینه بی‌بدیل اسنادی و انجام اقدامات با روش علمی و دارای هدف مشخص زمینه را برای بازگو کردن همه موضوعات فراهم می‌کند.

نکته مهم این است که برخلاف آنچه در یادداشت آقای علی نورآبادی با اسم شاهد عینی آمده است! در مرحله گفتگو تمام زویای مورد واکاوی قرار گرفته و برای تاریخ کشور ماندگار می‌شود اما در مرحله انتشار مصالح ملی، حفظ‌شان افراد و سازمان‌ها و… مورد توجه است که این مهم از تعهدات حرفه‌ای این موضوع است و آشنایان به امر تاریخ شفاهی به‌خوبی می‌دانند که رعایت پروتکل‌های مصاحبه، انتشار و… برای طرفین کاملاً حرفه‌ای و الزام‌آور است.

 

یادآوری چند نکته:

• مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با برگزاری هزاران جلسه تاریخ شفاهی مجموعه کتب ثبت تجارب فرماندهان و مدیران جنگ را در قالب تاریخ شفاهی منتشر کرده و یا در حال آماده‌سازی برای انتشار است، که امروز به گنجینه‌ای گران بهاء و کم‌نظیر برای تاریخ کشور تبدیل شده است
• برگزاری جلسات تاریخ شفاهی در مرکز کاملاً حرفه‌ای و با بهره‌گیری از محققان زبده این حوزه با بهره‌گیری از اسناد مربوطه انجام می‌شود و در مرحله گفتگو هیچ موضوعی از قلم نمی‌افتد.
• قالب تاریخ شفاهی مرکز منحصربه‌فرد، مستند و مبتنی بر کارکردهای انقلاب اسلامی است.
• توجه دائمی به رسالت اصلی مرکز، استفاده از دانش متراکم و تجارب ذی‌قیمت محققان کارآزموده تاریخ شفاهی مرکز را در زمره یکی از دقیق‌ترین مجموعه‌های تحقیق و مطالعه در حوزه تاریخ قرار داده است.
• انتظار این است که دوستانی که اطلاع کافی از روندها ندارند و یا از تخصص لازم برخوردار نیستند نسبت به اظهارنظرها تأمل داشته باشند و صرفاً به یادداشت‌های حاشیه‌دار برای دیده شدن روی نیاورند.

 

روابط عمومی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس