تاریخ سند: ۱۶ شهریور ۱۳۴۸
سرّی
درباره: بازگشت آیت‌الله خمینی به ایران
محترماً معروض می‌دارد:
نمایندگی ساواک در عراق اعلام داشته در اجرای اوامر شفاهی تیمسار ریاست ساواک مقرر است رئیس نمایندگی با آیت الله خمینی ملاقات و نظر وی را در مورد مراجعت به ایران یا عزیمت به پاکستان استفسار نماید. معظم له[=رئیس ساواک] مقرر فرمودند بررسی شود آیا مراجعت آیت‌الله خمینی به ایران به مصلحت می‌باشد یا خیر؟ در اجرای اوامر صادره، محاسن و معایب بازگشت وی به ایران به شرح زیر به عرض می‌رسد:
۱- محاسن:
تنها سودی که دولت ایران در شرایط فعلی، از مراجعت شخص مذکور می‌تواند ببرد، بهره‌برداری تبلیغاتی علیه رژیم بعثی عراق می‌باشد.
۲- معایب:
الف- مفهوم مراجعت وی، تأیید اقدامات گذشته آیت‌الله خمینی از طرف دولت ایران می‌باشد.
ب- در صورتی که به ایران مراجعت و تحت نظر قرار گیرد، بهره‌برداری از وی غیرممکن خواهد بود، و چنان‌چه اقدامی در زمینه کنترل مشارالیه صورت نگیرد، به طور قطع از طرف گروه‌های مخالف تقویت و با اجتماع طرفدارانش به دور او، مجدداً زمینه فعالیت مضرّه برای نامبرده فراهم خواهد شد، که عکس‌العمل در قبال اقدامات وی، مواجه با اشکالات عدیده‌ای خواهد بود.
پ- در صورت بازگشت به ایران مرجعیتش در بین متعصبین مذهبی تثبیت خواهد شد که این امر اصولاً به مصلحت نمی‌باشد.
ت- در آینده هرگونه اقدام اساسی و اصلاحی که برای پیشرفت کشور انجام گیرد، مانند گذشته با مخالفت وی روبرو خواهد گشت.*
ث- پس از بازگشت مشارالیه به ایران، نیروی عناصر افراطیِ مذهبی متشکل و این هسته برای آینده کشور مخاطراتی در بر خواهد داشت.
نظریه: با عرض مراتب فوق، بازگشت آیت‌الله خمینی به ایران اصولاً صحیح به نظر نمی‌رسد، و چنان‌چه در نظر است که از عراق منتقل گردد، با عزیمت وی به پاکستان موافقت می‌گردد.
[دست‌نوشته نعمت‌الله نصیری:] پاکستان هم صحیح نیست؛ مردم متعصبِ مذهبی دارد که زود تحت تأثیر او قرار می‌گیرند، و افراد شیعه پاکستان را بر علیه ایران بر می‌انگیزد. جواب داده شود در عراق باشد بهتر است.
——————————————————————————
* منظور ساواک از اقدامات «اساسی و اصلاحی» دقیقاً چیست؟!
