به گزارش تارنمای مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، سومین دوره دوسالانه انتخاب آثار برتر پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت؛ جایزه سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی مدتی است که با اعلام فراخوان، به طور رسمی کار خود را شروع کرده و دبیرخانه این جایزه برای جمع آوری آثار پژوهشی سال های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ فعال است. در این میان برگزاری نشست های تخصصی به منظور بررسی موضوعات مرتبط با پژوهش در این حوزه به صورت تخصصی و همچنین بررسی چالش ها و مشکلات پژوهشگران برگزار می شود.

در این دوره اولین نشست های  تخصصی «بایدها و نبایدهای پژوهش در حوزه دفاع مقدس و مقاومت» با حضور دکتر محسن پرویز دبیر علمی سومین دوره دوسالانه انتخاب آثار برتر پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت برگزار شد و علاوه بر موضوع جایزه شهید سلیمانی، به طور ویژه به موضوع کارکردهای پژوهش در ادبیات  پرداهخته شد.

در بخش اول از گزارشی که در چند قسمت منتشر خواهد شد، به موضوع سومین دوره دوسالانه انتخاب آثار برتر پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت پرداخته شده است.

 

سوال: شما به عنوان دبیر علمی جایزه‌ شهید سلیمانی هستید و در در دوره اول هم دبیر علمی بودید. مطمئنا با تجربیاتی که در برگزاری این دوسالانه کسب شده، این دوره با دوره های قبل تفاوت‌هایی خواهد داشت، ضمن بیان این تفاوت ها، از شما می خواهیم تا در مورد موضوع‌بندی که در این جایزه مطرح شده، توضیحاتی ارائه نمایید. آیا این جایزه تمامی آثاری که در حوزه دفاع مقدس و مقاومت نگارش و پژوهش شده را دربر‌می‌گیرد؟

دکتر پرویز: همکاران ما به این نتیجه رسیده بودند که کمتر به پژوهشگران حوزه دفاع مقدس توجه می‌شود و به نوعی مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند. کسانی که در حوزه‌های دیگر فعالیت می‌کنند اگرچه خیلی به آنها هم پرداخته نشده، ولی یک جاهایی ممکن است افرادی که آثار برجسته‌ای دارند، به نوعی به آنها توجه بشود و در این حوزه این اتفاق نیفتاده باشد. براین اساس، طبیعتاً مدنظر شورای سیاستگذاری اولین دوره این بود که همه پژوهش‌های حوزه دفاع مقدس به طور کامل دیده شود. منتها به خاطر محدودیت‌هایی که وجود داشت، ابتدا بحث آثاری بود که منجر به منتشر شدن کتاب بود و بعد پایان‌نامه‌های دوره دکتری هم به آن اضافه شد و بعد مقالات علمی و مجلات علمی که در این حوزه فعالیت می‌کنند به آن اضافه شد که اینها مربوط به دوره اخیر است.

پس قرار است همه آثار را ببینیم. اگر در این گروه‌بندی‌هایی که در فراخوان آثار مطرح شده، اثری دیده نشده باشد و موضوعی باشد که اینجا دیده نشده، به نظر می‌آید ما در این زمینه بن‌بست نداریم. آثار پژوهشی که کار پژوهشی کرده باشند؛ یعنی هدف مشخصی را دنبال کرده باشند و در یک حوزه‌ای فرضیات و سپس سؤالاتی مطرح کرده باشند و راه‌هایی برای دستیابی به نتیجه دیده باشند و با یک متدولوژی و یک روش‌شناسی خاص جلو رفته باشند و در پایان هم مشخص کرده باشند که به چه حدی از این اهداف دست پیدا کرده‌اند. این آثار با این خصوصیات، در هر موضوعی که مرتبط با دفاع مقدس باشند، حتماً در داوری جایزه لحاظ خواهند شد.

 

سوال: در دوسالانه انتخاب آثار برتر پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت، کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرد و یا نویسنده وپژوهشگر؟

دکتر پرویز: از تعدادی نویسنده و پژوهشگر به عنوان بخش جنبی در دوره گذشته تقدیر شده و در این دوره نیز مورد تأیید اعضای شورای علمی و شورای سیاستگذاری جایزه می‌باشد. اما به طور کلی هدف اصلی ما تقدیر از حوزه پژوهش است.

ممکن است یک کسی تعداد زیادی اثر خوب آفریده و زندگی‌اش را در این راه گذاشته، ولی هیچ کدام از اینها در حد عالی نیست اما خوب است. در این جایزه، هدف این بوده که پژوهش و پژوهشگر دیده شوند و اینها هم مورد تقدیر قرار می‌گیرند.

 

سوال: یک مسئله‌ای که برای خیلی‌ها مطرح است، می‌گویند ما رفته‌ایم و در مورد یک شهید مستندنگاری کرده‌ایم، یک سال پژوهش کرده‌اند با تمام همسنگران،‌ همرزمان، خانواده، صحبت کرده‌اند. آیا این هم جزو کتاب‌های پژوهشی لحاظ می‌شود؟

دکتر پرویز: من توصیه‌ام این است که اگر کسی خودش فکر می‌کند کارش پژوهشی است اثر خودش را به دبیرخانه جایزه شهید سلیمانی ارسال نماید.

مواردی در دوره‌های گذشته داشته‌ایم، اثری آمده و اثر خوبی هم بوده، ولی صرفاً یک مستندنگاری بوده است. یک وقتی مستندنگاری است، یک وقتی پژوهش است که مستندنگاری هم در دل آن اتفاق افتاده است. در پژوهش که مستندنگاری در دل آن اتفاق افتاده، فرد توضیح می‌دهد که هدفش چه بوده،‌ چه کاری انجام داده و از چه راهی رفته است.

البته در مستندنگاری هم ما اگر بخواهیم امتیاز بدهیم، قطعاً به این نکات امتیاز بالاتری خواهیم داد، یعنی مستندنگاری درست هم باید یک نقشه راه خوب داشته باشد. ممکن است شما راجع به من می‌خواهید تحقیق کنید. مثلاً از همسایگان سمت راست منزل من سؤال می‌کنید و از همسایگان سمت چپ سؤال نمی‌کنید اتفاقاً سمت‌ راستی‌ها با من خوب هستند و از من تعریف می‌کنند و سمت چپی‌ها ممکن بود بد و بیراه بگوید. طبیعتاً این نتیجه کار را ناقص می‌کند و جامعه آماری که باید در نظر گرفته بشود تا این کار انجام بشود، یک جامعه آماری کامل نیست. یعنی در واقع نمونه‌هایی که شما باید می‌چیدید کامل نیست و شما باید اینها را توضیح داده باشید.

در غیر این صورت خیلی از آثار که ما می‌بینیم،‌ به سمت خاطره‌نویسی نزدیک می‌شوند و از حالت پژوهشی خارج می‌شوند. تشخیص این را ما بر عهده داوران مربوطه می‌گذاریم. آنها نگاه می‌کنند و اعلام نظر می‌کنند.

در دوره قبل اثری تا مرحله انتخاب گروه داوری هم بالا آمده بود ولی وقتی در شورای علمی مطرح شد، داوران دیگری این اثر خواندند و دیدند درست است که اثر خوب و برجسته‌ای است، اما به لحاظ پژوهشی ضعف‌هایی دارد که نمی‌شود به عنوان یک اثر پژوهشی پذیرفت. اگرچه ممکن است در حوزه‌های دیگر اثر ارزشمندی باشد.

 

سوال: یکی از دلایل برگزاری این جایزه، ترغیب برای پژوهش است و ما اهمیت پژوهش را نشان بدهیم. برای ترغیب پژوهشگرها در این دوسالانه چه می‌کنید، حتی اگر برنده هم نمی‌شوند. آیا کارویژه خاصی و یا برگزاری کارگاه در نظر گرفته شده است؟ چون در تعامل بین پژوهشگران و ترغیب آنها در تولید آثار خوب مؤثر است.

دکتر پرویز: نه. کاری نشده ولی اتفاقاً جزو مواردی است که مورد تأکید در جلسات قرار گرفته است. یک بخش‌هایی وظایف دقیق و مرتبط با جایزه است و یک بخش‌هایی یک ذره فراتر از جایزه است و شاید لازم باشد که خود مرکز اسناد یا جاهای دیگر به آن بپردازند. گاهی اینها در جلسات مطرح می‌شود و بعضی از نکات راجع به این موضوعات مطرح شد، ولی استنباط من این بود که دوست اندرکاران این دوسالانه احساس می‌کردند یک مقدار فراتر از توان جایزه است.

اما باید بداینم، ما وقتی پیوند برقرار می‌کنیم بین افراد یک مجموعه و ارتباط را حفظ می‌کنیم، یک مجموعه ارزشمندی ایجاد می‌شود که هم ما می‌توانیم به آنها کمک کنیم و هم دوستان می‌توانند کمک کنند و کارهای زیادی می‌شود انجام داد.