به گزارش تارنمای مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، این روزها بار دیگر شاهد فعال شدن بحران گروه‌های تروریستی در سوریه هستیم. درواقع نظام استکبار جهانی و صهیونیسم بین‌الملل بلافاصله بعد از برقراری آتش‌بس در نزاع بین حزب‌الله لبنان و اسرائیل غاصب، جبهه و محور مقاومت را در یکی از حساس‌ترین مناطق جبهه یعنی کشور سوریه فعال کرد تا همچنان محور مقاومت را در چالش امنیتی-سیاسی قرار دهد و به‌زعم خود اجازه ثبات و بازسازی را از محور مقاومت سلب کند.

بحران این روزهای سوریه و اتحاد گروه‌های تروریستی و تکفیری در حمله به حلب و تلاش برای تصرف این استان مهم سوریه و سایر مناطق آن باعث شد که به ریشه‌ها و پیشینه‌های تاریخی، جغرافیایی و سیاسی این بحران در سوریه بپردازیم:

 

موقعیت جغرافیایی و ژئواستراتژیکی سوریه

آنچه امروزه به‌عنوان مرزهای سوریه شناخته می‌شود، قدرت‌های استعماری بعد از جنگ جهانی اول، بدون توجه به روابط جغرافیایی-فرهنگی-تاریخی و اقتصادی موجود در منطقه ترسیم کرده‌اند.

سوریه در گذشته به شامات معروف بود که مشتمل بر فلسطین و لبنان و اردن می‌شد. سوریه در منطقه مدیترانه موقعیت خاصی دارد. می‌توان گفت که این کشور پل ارتباط سه قاره اروپا، آسیا و آفریقاست.

سوریه با ۱۸۶ کیلومتر ساحل در دریای مدیترانه، با کشورهای حاشیه این منطقه ارتباط دارد. همسایگی با فلسطین اشغالی و لبنان و عراق به این کشور موقعیت خاصی بخشیده است که بتواند در معادلات سیاسی منطقه جایگاه ویژه‌ای داشته باشد.

 

مواضع سیاسی دولت سوریه

سوریه برخلاف سایر کشورهای عربی سازشکار، از ابتدا در مقابل رژیم صهیونیستی ایستادگی کرد و تن به سازش به این رژیم نداد. به همین سبب، آماج حملات و فشارهای مختلف قرار گرفت. این در حالی بود که با آغاز روند سازش در اوایل دهه نود میلادی، غرب فشارهای زیادی بر این کشور وارد کرد تا پس از مصر و اردن و سازمان آزادی‌بخش فلسطین، با رژیم غاصب صهیونیستی پیمان سازش امضا کند.

اما حافظ اسد، با سیاست داهیانه خود، بر شرط آزادی بلندی‌های جولان ایستادگی کرد؛ اما از آنجایی که رژیم اشغالگر تن به این خواسته نمی‌داد و از طرفی، اسرائیل شرط کرده بود قرارداد صلح میان تل‌آویو و دمشق، منوط به فاصله گرفتن سوریه از ایران و جنبش حزب‌الله لبنان و جنبش حماس فلسطین است، میانجی‌گری‌ها و مذاکرات غیرمستقیم دو طرف با شکست روبرو شد.

به همین دلیل، فشارها بر نظام دمشق ادامه یافت. از تحریم‌های اقتصادی گرفته تا پرونده‌هایی مانند ترور رفیق حریری، نخست‌وزیر اسبق لبنان، در ۱۴ فوریه سال ۲۰۰۵ (۲۶ بهمن ۱۳۸۳) که سوریه به دست داشتن در این ترور متهم شد.

نکته در خور توجه آنکه پس از سال‌ها جنجال سیاسی، سرانجام دادگاه بین‌المللی لاهه در ۲۸ مرداد ۱۳۹۹، حکم نهایی پرونده ترور رفیق حریری را صادر و اعلام کرد که هیچ دلیل و مدرک مستقیمی در خصوص نقش سوریه یافت نشد؛ همچنین هیچ دلیل و مدرکی دال بر این‌که رهبری حزب‌الله لبنان نقشی در ترور حریری در سال ۲۰۰۵ داشته است، وجود ندارد.

با آغاز بحران در این کشور در سال ۲۰۱۱ (۱۳۸۹)، قطب‌بندی در مناسبات خارجی سوریه تشدید شد و دو جبهه ضد سوری و حامی سوریه شکل گرفت. کشورهای غربی و متحدان منطقه‌ای آن‌ها خواستار برکناری بشار اسد بودند و در این مسیر، از معارضان و گروه‌های مسلح حمایت کردند و شیوه‌هایی همچون تشدید تحریم‌ها و جنگ تبلیغاتی و رسانه‌ای علیه دولت سوریه را در پیش گرفتند. در مقابل، متحدان سوریه مانند روسیه و جمهوری اسلامی ایران، در کنار نظام دمشق ایستادند و مانع براندازی آن شدند.

تحریم‌های اقتصادی نیز که پیش از بحران وجود داشت، در زمان بحران تشدید شد. برای نمونه، تحریم‌های جدید آمریکا علیه سوریه در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۰ (۳۰ دی ۱۳۹۸) با عنوان قانون قیصر در مجلس سنای این کشور تصویب شد و رئیس‌جمهور آمریکا آن را امضا کرد تا به یک قانون لازم‌الاجرا تبدیل شود. این قانون از ۱۷ ژوئن ۲۰۲۰ (۲۸ خرداد ۱۳۹۹) به مدت ۵ سال، یعنی تا ژوئن ۲۰۲۵ اجرایی خواهد بود.

بحران کنونی این کشور که در قالب توطئه‌ای حساب‌شده و با دخالت آشکار جبهه خارجی، اعم از کشورهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای ضد محور مقاومت شکل گرفت، هدفی جز براندازی یا حداقل تضعیف نظام دمشق ندارد.

از نگاه رهبر معظم انقلاب، ماهیت قضیه در سوریه با ماهیت قضیه در سایر کشورهای عربی متفاوت است:

در سوریه دست آمریکا آشکار و مشهود است؛ صهیونیست‌ها دنبال قضیه هستند. ما نباید اشتباه کنیم. آنجایی که حرکت ضد آمریکا و ضد صهیونیسم است، آن حرکت، حرکت اصیل و مردمی است؛ آنجایی که شعارها به نفع آمریکا و صهیونیسم است، آنجا حرکت انحرافی است.

ما این منطق را، این بیان را، این روشنگری را حفظ خواهیم کرد. ماجرای سوریه ماجرای انتقام‌گیری از حکومتی است که سه دهه به‌تنهایی در برابر صهیونیست‌های غاصب ایستاده و از گروه‌های مقاومت در فلسطین و لبنان دفاع کرده است.

موضع جمهوری اسلامی ایران در قبال سوریه، حمایت از هرگونه اصلاحات به نفع مردم این کشور و مخالفت با دخالت آمریکا و کشورهای دنباله‌رو آن در مسائل داخلی سوریه است. هدف اصلی طراحی آمریکا در سوریه، ضربه زدن به خط مقاومت در منطقه است؛ زیرا سوریه از مقاومت فلسطین و مقاومت اسلامی لبنان حمایت می‌کند.

 

منبع:

شهیدی، فرزان، آزادسازی غوطه شرقی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران ۱۴۰۳، صص ۱۱، ۱۲، ۲۸، ۳۵، ۳۶، ۳۷