در «جنگ اقتصادی» موجود جلوی واردات بی رویه را بگیرید

شرح سند:

می گویند تاریخ درس و عبرت انسان ها است و این شاید برای آن باشد که بطور معمول شرایط  و حوادثی که برای انسانها درموقعیت های مشابه تاریخی رخ می دهد،نتایج یکسانی دربر دارد. بنابراین اگر انسان های مسئول، تاریخ گذشته را خوب خوانده باشند می توانند با تکیه بر تجربه های تاریخی گذشته در مقاطع حساس برای مدیریت بحران ، تصمیم های صحیح اتخاذ کنند.

به عنوان نمونه درسند پیش روی نامه تقی ایرانی  بازرگان اهل همدان  که از طرف اتحادیه تجارهمدانی امضاء کرده است، نکات ارزشمندی دارد. این نامه خطاب به کمیسیون عرایض مجلس شورای ملی در سال 1305 یکسال بعد از تاجگذاری رسمی رضا شاه ارسال شده است.

در این نامه چند نکته اساسی وجود دارد :

1- تقی ایرانی هوشمندانه درمورد «جنگ اقتصادی» که پس از جنگ در اروپا آغاز شده است، به مسئولین هشدار می دهد. استفاده ازمفهوم «جنگ اقتصادی» حکایت از درک دقیق او از شرایط اقتصادی آن روز ایران و جهان دارد.

2- بازرگان همدانی در نامه خود بجای استفاده از واژه «جنگ جهانی اول»  فقط «جنگ در اروپا » را ذکرکرده است در واقع او آگاهانه میخواهد بگوید صحنه اصلی جنگ در اروپا بوده و مصداق یک جنگ جهانی نبوده زیرا بجز قاره اروپا وشرق دور و بخش هایی از شمال آفریقا وخاورمیانه بیشتر جهان درگیر جنگ نبودند .

3-آقای تقی ایرانی در نامه اش  طرحی برای مقابله با «جنگ اقتصادی» تحمیل شده از سوی اروپا ارائه کرده است که بر اساس آن پیشنهاد می دهد ایران مرزهای خود را بر روی واردات کالا ازسایر کشورها بسته نگه دارد. بعد از آن تنها در ازای صادرات کالاهای ایران به کشورهای اروپایی به صادرکننده گان آنها اجازه دهد  به همان میزان کالا به ایران صادر کنند.

البته اشکال اساسی این طرح در آن است که بسیاری از کالاهای صنعتی تولید شده در کشورهای اروپایی در آن زمان دارای ارزش  افزوده بیشتری به نسبت کالاهای صادراتی ایران (عمدتا کشاورزی ودامداری) بود. در نتیجه برای ایجاد موازنه در تراز صادرات و واردات ایران با کشورهای اروپایی ، ایران مجبور می شد بخشی از نیازهای ضروری آن روز صنعت ایران را نادیده بگیرد. ضمن آنکه ایران در آن روزگار امکان آن را نداشت که بتواند صادرات خود را به میزانی که به کالاهای وارداتی  نیاز داشت، افزایش دهد.

4- آنچه که دراین بخش از نامه قابل توجه است تلاش صادقانه یک بازرگان برای انعکاس مشکلات تجارت ایران  با اروپا است. او می کوشد به مسئولین آن زمان هشدار دهد که برای آنکه صادرات ایران نابود نشود ودر این جنگ اقتصادی ، ایران به زانو در نیاید باید جلوی واردات بی رویه کالا از اروپا گرفته شود.  

5- کپی نامه به مراکزی ارسال شده است که مرتبط با موضوع درخواست بازرگان همدانی است اینکه در آن روزگار وظیفه کمیسیونی در مجلس رسیدگی به نامه های مردمی بوده است قابل توجه است. همچنین وجود شورای عالی تجارت که احتمالا به عنوان یک نهاد هماهنگ کننده بازرگانی داخلی و خارجی عمل می کرد .  شورا مسئول انجام وظایفی بوده که در سال ۱۳۵۳ «وزارت بازرگانی» از وزارت اقتصاد تفکیک و به‌طور مستقل و با اهداف مشخص شروع به فعالیت نمود. در ۱۶ تیر ۱۳۵۳ قانون تشکیل این وزارتخانه به تصویب مجلس شورای ملی، و در ۲۶ تیر همان سال به تصویب مجلس سنای آن زمان رسید.

**********

متن نامه تقی ایرانی بازرگان اهل همدان 

از- همدان

به- کمیسیون عرایض مجلس شورای ملی

تاریخ-13 /10/1305

مقام منیع وزارت جلیله تجارت

کپیه شورای عالی تجارت

کپیه مجلس مقدس شورای ملی

کپیه وزارت جللیه امور خارجه

کپیه وزارت جللیه مالیه

جنگ اقتصادی دردنیا بعداز جنگ اروپا شروع شد، زمامداران عظیم الشان ایران چه مدافعه عملاً فراهم تا بتوانند امیدوار باشند که ملت و مملکت خود را از مخاطرات اقتصادی حفظ فرمایند.

واردات ایران طرف توجه تجار و صنعتگران دنیا است که هر یک می خواهند متاع و صنایع خود را در بازار ایران بقدر پیشرفت خود بفروشند، ملت ایران هم تا موقعی که ارز مسکوک داشت، داد و خرید.

آرزمندیم بفرمایید از این به بعد در مقابل این واردات ملت ایران چه بدهد برای حفظ موازنه و آزادی کامل تجارت درخواست می نماییم امر و مقرر فرمایید تمام سرحدات ایران بر روی واردات ببندند، آن کسانی از آزادی تجارت منتفع شوند که قبلاً از امتعه ایران به خارج حمل نموده باشد و معادل آن وارد نمایند.

نفت جنوب ایران و سایر مواد آن معادن جرئی صادرات ایران محسوب نیست، زیرا پول آن به ایران بر می گردد حفظ موازنه تجارت با تمام دنیا بر روی این اصل مراعات و حاصل می شود. آن قدر که ممالک دنیا بتوانند از امتعه داخلی ما خریداری نمایند معادل همان مبلغ را حاضریم بخود آنها پس داده از صنایع آنها عوض بگیریم، کدام انصاف اجازه می دهد ما بیشتر از اینکه امروز پریشان و دست تنگ هستیم باشیم، ما هم حق حیات داریم چنانچه این عقیده ما را باطل می دانید، جواباً بفرمایید برای نجات مملکت و حفظ موازنه و مراعات نزاکتی به تمام دنیا چه طریق اتخاذ خواهید فرمود. به عقیده ما در صورت عدم موازنه به عوض اینکه زر مسکوک برای اصلاحات استقراض و وارد این مملکت می فرمایید، مثل آب در غربال خواهد بود.

آرزومندیم اقدام حیات بخش برای ملت و مملکت بفرمایید.

منتظر جواب هستیم

12 دی

اتحادیه تجار همدانی

تقی ایرانی

—————-

امتعه= جمع متاع=کالا

موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی