«فروغی‌»  تکیه‌گاه امن پهلوی اول و دوم

روز 5 آذر 1321 محمدعلی فروغی‌- ذکاءالملک – سیاستمداری که در فراهم‌سازی زمینه‌های تعرض فرهنگی غرب در قرن جاری به ایران نقش اساسی را داشت، و در حفظ و تحکیم شیرازه حکومت رضاخان و فرزندش، تکیه‌گاه اصلی محسوب می‌شد  در سن 67 سالگی درگذشت.
  فروغی، 1254ش. در تهران متولد شد. پدرش محمدحسین ـ ذکاءالملک ـ از ادیبان، شعرا و دانشمندان عصر ناصرالدین شاه قاجار بود. در بعضی منابع تاریخی خاندان فروغی اصالتاً یهودی دانسته شده که برای تجارت به اصفهان آمده‌اند. فروغی در خلال تحصیلات خود زبان عربی و فرانسه و علوم ریاضی‌، فیزیک‌، شیمی و طبیعی را فراگرفت . وی در مدرسه دارالفنون به تحصیل در رشته پزشکی و داروسازی مشغول شد، اما پیش از پایان تحصیلات، این رشته را رها کرده و به تحصیل فلسفه و ادبیات و تکمیل زبانهای فرانسه و انگلیسی اهتمام ورزید. فروغی در حین تحصیل، تحت تأثیر میرزاملکم خان که از پیش‌کسوتان ترویج فرهنگ غرب و فراماسونری در ایران بود، قرار گرفت و به تدریج خود به یکی از برجسته‌ترین متفکران غربگرا در ایران تبدیل شد. فروغی که مترجم اسناد بنیادین فراماسونری از زبان فرانسه به فارسی بود، در 32 سالگی از بنیانگذاران لژ بیداری در ایران بود1. او مشاغل دولتی خود را با مترجمی در وزارت «انطباعات‌» (وزارت ارشاد) آغازکرد و سپس در سالهای آخر حکومت مظفرالدین شاه مدرس مدرسه عالی علوم سیاسی و رئیس «دارالانشاء» شد. او در این سالها کتابهای «ثروت ملل‌» و «تاریخ ملل مشرق زمین‌» را ترجمه کرد.
در 1286 ش. که محمد حسین ـ ذکاءالملک ـ درگذشت، لقب و شغل وی به فرزندش داده شده و فروغی به ریاست مدرسه عالی علوم سیاسی رسید.
پس از صدور فرمان مشروطیت و تشکیل مجلس شورای ملی، به دعوت صنیع الدوله ـ اولین رئیس مجلس‌ـ تصدی دبیرخانه مجلس را بر عهده گرفت و تشکیلاتی مطابق با مجالس اروپایی پی‌ریزی کرد
محمدعلی فروغی درانتخابات دوردوم مجلس شورای ملی که پس از خلع محمدعلی شاه قاجار از سلطنت انجام شد از تهران وکیل شد و درهمان دوره پس از «مستشارالدوله صادق‌» به ریاست مجلس نیز برگزیده شد. او در همین ایام در طول هفته چند ساعت به «احمدشاه‌» که هنوز به سن بلوغ نرسیده بود، درس می‌داد.
فروغی در دوره سوم نیز وکیل شد اما چند ماهی بیشتر درمجلس نماند و در 1290 ش. در کابینه صمصام السلطنه بختیاری‌، وزارت مالیه‌، در کابینه مشیرالدوله وزیر عدلیه‌، در کابینه مستوفی وزیر خارجه‌، در کابینه مجدد مشیرالدوله وزیر مالیه بود و سپس به ریاست دیوان عالی کشور منصوب شد. او با همین سمت از طرف آخرین دولت قاجار به عنوان رئیس هیأت نمایندگی ایران راهی کنفرانس صلح ورسای در پاریس شد. فروغی پس از دوسال اقامت در اروپا به ایران بازگشت و در کابینه مستوفی الممالک وزیر خارجه‌، در کابینه مشیرالدوله وزیر مالیه و در کابینه‌های رضاخان پهلوی نیز دوبار وزیر خارجه و وزیر مالیه شد.
پس از انقراض سلسله قاجار، مدتی کفالت نخست‌وزیری را عهده‌دار شد و در مجلس تاجگذاری رضاخان گرداننده اصلی مراسم بود. پس از تاجگذاری نیزاز سوی رضاخان به عنوان اولین رئیس الوزرای خاندان پهلوی درپست خود ابقاء شد. وی اولین رئیس الوزرای رضاخان بود که «شنل آبی‌» سلطنت را در مراسم تاجگذاری بر دوش او انداخت و «ایدئولوژی شاهنشاهی‌» را در نطق خود در آن مراسم تبیین کرد.
فروغی در کابینه مستوفی الممالک ـ 1305 ش. ـ وزیر جنگ شد. سپس به سفارت کبرای ایران در ترکیه منصوب شد. فروغی در همین سمت بود که سفر 40روزه رضاخان به ترکیه و آشنایی او با «کمال آتاتورک‌» راترتیب داد. وی در کابینه مخبرالسلطنه ـ 1306 ش. ـ ابتدا وزیر اقتصاد و سپس وزیر خارجه شد و در شهریور 1312 مجدداً رئیس الوزرا شد.
در آذر 1314 متعاقب قیام مسجد گوهرشاد، فروغی از رئیس الوزرایی برکنار شد، اما پس از اشغال ایران توسط متفقین و در آستانه تبعید رضاخان و به قدرت رسیدن پسرش محمدرضا، به دربار احضار شد و به دلیل روابط دوستانه‌ای که با انگلیسی‌ها داشت به رئیس الوزرایی انتخاب شد. دراین دوره که تا ۱۱ اسفند ۱۳۲۰ ادامه یافت وظیفه فروغی انتقال سلطنت از رضاخان به پسرش بود که آن را با موفقیت انجام داد.
دردوران محمدرضا مدتی وزیر دربار بود ودر پنجم آذر 1321 پیش از آن که به عنوان سفیرکبیر ایران عازم امریکا شود، در 67 سالگی درگذشت‌.
فروغی در مجموع سه بار رییس دیوان عالی کشور، سه نوبت نخست وزیر، سه نوبت وزیر جنگ‌، سه دوره وزیر مالیه‌، سه دوره وزیر خارجه و یک بار وزیر عدلیه شد.
فروغی، مغز متفکر پهلوی اول و دوم، طی سالهای فعالیت سیاسی خود تلاش همه جانبه‌ای برای زدودن اسلام و فرهنگ غنی آن و جایگزین ساختن فرهنگ تحمیلی غرب انجام داد.
پی نوشت‌:
1ـ ظهور و سقوط سلطنت پهلوی؛ انتشارات مؤسسه مطالعات وپژوهشهای سیاسی؛ ج دوم‌، ص 36.