وزارت امور خارجه
اداره اول سیاسی
به تاریخ: ۱۳۰۷/۱۱/۲۰
نمره ۲۳۳۹۷
وزارت جلیله دربار پهلوی
از قونسولگری بصره راپورتی ضمن نمره ۱۵۹۰ در موضوع تضییقاتی که از طرف مأمورین بحرین[۱] نسبت به ایرانیان می‌شود، رسیده است. سواد راپورت مزبور محض استحضار خاطر مبارک تقدیم می‌شود.
محمدعلی فرزین
****
سواد راپورت قونسولگری بصره
نمره ۱۵۹۰
مورخه ۱۷ دی‌ماه ۱۳۰۷
به‌طوری که از بعضی موثقین شنیده شده در بحرین به اتباع ایران اخیراً شروع به تضییقات شده است. مسافرین ایرانی که با کلاه لبه‌دار[=کلاه پهلوی] و تذکره ایرانی به آنجا می‌روند مانع ورود ایشان می‌شوند و به آنها تکلیف می‌کنند که باید تذاکر آنها به ویزای یکی از قونسولگری‌های انگلیس در بنادر خلیج‌فارس برسد، و هم‌چنین منع کرده‌اند که شاگردان مدرسه ایرانی با کلاه لبه‌دار در شهر گردش نکنند، و البته این اقدام بی‌رویۀ حکومت بحرین به اشاره مأمورین انگلیس است؛ چنان‌که در بین‌النهرین[=عراق] نیز وسائل تنفر را در میان ایرانی و عراقی ایجاد کرده‌اند. چون لازم بود عرض شد.
[۱] جزیرهٔ بحرین که از دیرباز جزو ایران بود، با اشغال مناطق مختلف خلیج فارس، از اواخر دهه ۱۲۵۰ شمسی این جزیره نیز با عنوان «تحت الحمایه» به اشغال بریتانیا درآمد و از سال ۱۲۷۸ بریتانیا آن را مستعمره خود دانست.
اگرچه ایران هرگز این اشغال را به رسمیت نشناخت، اما در این سال‌ها کنترل عملی خود را از دست داده بود که این سند نمونه‌ای از آن است. مدتی بعد دفتر منطقه‌ای به نام «رزیدنت خلیج فارس» یا «سرای بریتانیا» که روزگاری در بوشهر شروع به کار کرده بود و بعد در مناطق مختلف خلیج فارس جابجا شد، توسط بریتانیا به بحرین منتقل شد و این جزیره نقش مهمی در بازیگری آن کشور در منطقه داشت. انگلستان به دنبال هزینه‌های بالای جنگ جهانی دوم در ۱۰ اکتبر ۱۹۶۸ (۱۸ مهر ۱۳۴۷) رسما قصد خود را مبنی بر تخلیه منطقه خلیج فارس از نیروهایش در پایان سال ۱۹۷۱ اعلام کرد و در این مقطع زمانی بریتانیا مذاکراتی درباره جزایر مختلف ایران در خلیج فارس آغاز کرد.
بحرین یکی از این مناطق بود که انتظار می‌رفت به ایران بازگردد. اما در فروردین ۱۳۴۹ با توافق دولت ایران و بریتانیا، نظرسنجی استقلال بحرین به جای همه‌پرسی زیر نظر نمایندهٔ دبیرکل سازمان ملل متحد در بحرین برگزار شد. گزارش نماینده که در آن ادعا شد قریب به اتفاق مردم بحرین خواستار استقلالند به تصویب شورای امنیت رسید و ۲۳ مرداد ۱۳۵۰ بحرین در بیانیه‌ای رسمی استقلال خود را اعلام کرد.
در آن زمان گزارش بحرین هنوز تحت حاکمیت دولت ایران قرار داشت و چنین اقدامات مداخله‌جویانه دولت انگلیس، در راستای خلع حاکمیت ایران بود که گام به گام به پیش می‌رفت.
