نگاهی جامع و کامل به حادثه برف و بوران در سال ۱۳۵۰

بارش هشت متر برف در پنج روز، کشته شدن چهار هزار نفر، مسدود شدن اغلب جاده های کشور، از بین رفتن خانه ها و مدفون شدن تعداد زیادی از خانه ها زیر بارش برف و ناپدید شدن ۲۰۰ روستا اتفاقاتی هستند که ۴۹ سال قبل در ایران رخ داد و حسابی جهان را شوکه کرد. «خدایا برف بس است»؛ این دعای بود که آن سال ها مردم ایران مدام زیر لب تکرار می کردند تا شاید از کولاکی که ایران را در بر گرفته بود رها شوند. این اتفاق به قدری سهمگین بود که توانست جایگاه نخست بوران های پرتلفات دنیا را در کتاب رکوردهای گینس به خودش اختصاص بدهد.

با این که دی ماه ۱۳۸۶ ما یکی از سردترین زمستان های کشورمان را تجربه کردیم اما بوران و کولاکی که آن سال وارد ایران شد و به تهران رسید، تلفات جانی و مالی زیادی بر جای گذاشت که تکان دهنده بود. روایت هفته سردی که پایتخت و اغلب شهرهای ایران در سال ۱۳۵۰ تجربه کردند هنوز لابلای صفحات روزنامه های قدیمی زنده است. این گزارش را بخوانید و همراه سرمای این روزهای تهران به ۴۵ سال قبل سفر کنید، درست وسط کولاک.

مصیبت بارترین اتفاقی که سال ۱۳۵۰ رخ داد و همه را به نوعی شوکه کرد، بارش دانه های ریز برفی بود که روزها به دنبال هم باریدند و ارتفاعشان در بعضی نقاط کشور و خصوصا تهران حتی به هشت متر هم رسید. در آن روز تعداد زیادی از نواحی جغرافیایی که به عنوان روستا یا دهستان از آنها یاد می شد، به طور کامل از بین رفتند به طوری که بعضی از محققان می گویند نزدیک به ۲۰۰ روستا به طور کامل از روی نقشه پاک شدند.

روزنامه دیگری که خیلی سریع این برف عجیب را سرتیتر اخبارش قرار داد، روزنامه اطلاعات بود که دوم بهمن، گزارشی تحت عنوان «ما از چنگال دیو سفید گریختیم» به چاپ رساند. در این گزارش تونل پوشیده از برفی نشان داده می شود که قرار بود سرپناه ماشین ها باشد اما برف که آن سال با قدرت آمده بود تا همه چیز را در خودش فرو ببرد، به ماشین هایی که در تونل پناه گرفته بودند هم رحم نکرد و تعدادی از آنها را به کام خود فرو برد.

د ر سرمای بی سابقه ای که در کشور شروع شد، اغلب کامیون هایی که حاوی گازوییل بودند در راه ماندند و یخ زدند و همین مسئله باعث شد مسئولان به فکر بیفتند. ماموران شهرداری زنان و بچه هایی را که در سرما مانده بودند را به پناهگاه بردند و کسانی را که در خانه شان وسایل گرمایشی به دلیل نفت و گازوییل از کار افتاده بود برای دریافت سوخت رایگانی که وزارت راه تهیه کرده بود به مراکز مربوطه دعوت کردند.

خسارتی که کولاک در تهران رقم زد واقعا عجیب بود اما این وضعیت غیرعادی فقط در تهران وجود نداشت. بارش برف باعث شد ارتباط صدها روستا در آذربایجان قطع شود، ۲۰ اتوبوس حامل مسافر در دو طرف گردنه حیران بمانند، اتوبوسی با ۳۰ سرنشین در گردنه حیران سقوط کند و مسافرانش از دست بروند. بهمن های بزرگی در جاده چالوس فرود بیاید، برق در بندر انزلی قطع شود. صدها مسافر و راننده در جاده ها سرگردان شوند، جاده های مهم کشور و راه آهن آذربایجان بسته شوند. در تبریز عده ای از شدت سرما بیهوش شوند. خلبانان هواپیماهای خارجی جرأت نکنند در مهرآباد بنشینند. مردم همدان در خانه های شان حبس شوند. مدارس ۱۵ شهرستان همگی تعطیل شوند و کلی اتفاق دیگر که همگی تیتر روزنامه ها شده بودند و در اخبار مدام تکرار می شدند تا مردم با احتیاط آن روزها را بگذرانند.

البته مشکلات به همین جا ختم نشد، گریدرهایی که مسئول جمع کردن برف ها از روی زمین بودند به علت سرما، تیغه های شان از کار افتاد و دیگر نتوانستند زمین را برف روبی کنند و همین مسئله باعث شد مشکلات مردم بیشتر از قبل شود اما ناراحت کننده ترین خبری که بعد از کمتر شدن بارش برف در روزنامه ها منتشر شد، خبری بود که ستاد امدادی نخست وزیری اعلام کرد. آنها با انتشار نامه رسمی اعلام کردند: «۶۰ نفر زیر بهمن خفه شده اند که ۴۰ نفر از آنها اهالی دهکده ای در سردشت هستند.»

هشت روز از کولاک شدیدی که در ایران شروع شده بود می گذشت و اغلب جاده های کشور بسته شده بودند. کامیون دارهایی که در راه مانده بودند و می دیدند مردم گرسنه هستند قید مال شان را زدند و خوراکی هایی که بار زده بودند را با مردم تقسیم کردند. گاهی اوقات سرما آنقدر در جاده ها شدت می گرفت که مردم مجبور می شدند هر چیزی که دم دست شان است را بسوزانند و خودشان را گرم کنند. در این میان بار کامیون های زیادی هم سوزانده شد تا مردم از سرما یخ نزنند.

دهم بهمن ماه در بعضی از استان های کشور، بارش برف، جای خودش را به باران داد و همین مسئله باعث جاری شدن سیل ش د. مارها از رودخانه ها و دریاها به ساحل هجوم آوردند و مردم را وحشت زده کردند. حیوانات وحشی هم که دیگر غذایی برای تغذیه نداشتند، از پناهگاه های خودشان به شهرها آمدند و به ترس مردم افزودند.

یکی از سایت های خارجی به اسم DEVASTATING DISASTERS که به بررسی و معرفی بلاهای ویرانگر دنیا می پردازد، درباره اتفاقی که ۴۵ سال قبل در ایران رخ داد، نکات جالبی نوشته است: «کولاک شدیدی که در ایران رخ داده، یک هفته به طول انجامید و باعث شد یک میلیون و ۶۳۶ هزار کیلومتر مربع در ایران به طور کلی از بین برود و هزار نفر به معنای واقعی کلمه به خاک سپرده شوند. بسیاری از آنها در حالی که در خانه های شان نشسته بودند و به راه چاره فکر می کردند به حالت انجماد رسیدند و قبل از این که بتوانند از شر یخ زدگی خلاص شوند، به آهستگی مردند. با این که ایران یک منطقه خشک و گرمسیری به حساب می آید اما در سال ۱۳۵۰ بدترین کولاک تاریخ را تجربه کرد و شاهد بارش برفی بود که حداقل سه متر و حداکثر هشت متر ارتفاع داشت.

جالب است بدانید سواحل دریای خزر هم به دلیل سرمای زیاد در آن سال یخ زدند. یکی از بیشترین تلفاتی که در این کولاک اتفاق افتاد مربوط به داخل و اطراف شهرستان اردکان بود که شهرستان دوم یزد به حساب می آمد. در این کولاک بی سابقه، چهار هزار نفر کشته شدند که در آمار کشته شدگان جهانی بر اثر کولاک و طوفان، واقعا بی سابقه است.»

بارش برف شهرها را به حال نیمه تعطیل درآورد و همه را درگیر کرد

سنندج

ارتفاع برف در سنندج به بیش از ۸۵ سانتی متر رسیده و حرکت اتومبیل ها و وسایل نقلیه در خیابان ها به طور کلی قطع شده است. ارتفاع برف در گردنه «اوبانو» در نزدیکی سنندج بیش از شش متر است. سه نفر به علت سقوط بهمن در نزدیکی سنندج کشته شده اند. این سه نفر که همگی با هم برادر بودند به قصد شکار از روستای «کوانه» به ارتفاعات «وامسانه» رفته بودند.

خراسان

در اکثر شهرهای خراسان، برف می بارد و به علت ریزش برف، راه های فریمان، نیشابور، تربت حیدریه، تربت جام و … بسته شده است. ارتباط تلفنی این شهرستان ها با تهران قطع شده و ده ها وسیله نقلیه در راه های فرعی و اصلی این شهرستان ها پشت برف مانده اند. علاوه بر اینها دو نفر به علت سرمای شدید در سرخس و نیشابور خشک شده اند.

آذربایجان

ریزش برف در تبریز و اکثر شهرستان های آذربایجان که از دیشب شروع شده، ادامه دارد. ارتفاع برف در گردنه های آذربایجان به سه متر هم رسیده است.

استان مرکزی

همزمان با ریزش برف در تهران، کرج، شهر ری، قم و قزوین؛ در دیگر شهرستان های استان مرکزی نیز برف بارید. در قزوین از ساعت دو بامداد امروز، ریزش برف شروع شد.

مازندران

به علت ریزش برف سنگین، ۲۷ ساعت است که برق شهرهای شهسوار و تنکابن قطع شده و کار گرمابه ها، نانوایی ها و سایر اماکنی که با برق سروکار دارند فلج گردیده است. در شهسوار چندین پمپ آب به علت یخبندان شدید، ترکید و سرما به سردرختی باغات شهسوار لو حومه، آسیب رسانده است. رد عباس آباد، نشتارود، متل قو و کلارآباد نیز برف همچنان به شدت می بارد.

شاهرود

ریزش برف سنگین، راه شاهرود – گرگان را بست و متجاوز از ۱۰۰ اتوبوس مسافری، کامیون و اتومبیل در دو طرف گردنه معروف «خوش ییلاق» متوقف شده اند. اکثرکامیون ها حامل نفت هستند که از شاهرود به مقصد شمال حرکت کرده و در راه گیر کرده اند.

جاده هراز

وزارت راه آخر وقت امروز اطلاع داد که راه هراز به علت سقوط چهار بهمن عظیم در منطقه «آب اسک» بسته شده است، طول این بهمن ها ۱۰۰ متر و ارتفاع آنها تا ۲۵ متر می ر سد. وزارت راه اعلام کرد که ماموران راهداری، مسئول برداشتن بهمن هستند و قرار است به زودی این کار را انجام بدهند.

برف، تهران را فلج کرد

ریزش ناگهانی برف که از سحرگاه امروز آغاز شده، تمام مردم تهران را غافلگیر کرده است. ریزش برف در توزیع مواد غذایی از جمله توزیع شیر و گوشت امروز اثر گذاشت و همه کامیون های حامل شیر که همه روزه در ساعات اولیه صبح، شیر مصرفی مردم را به مغازه و لبنیات فروشی ها می رساندند نتوانستند به موقع آن را توزیع کنند. به دنبال شیر و گوشت، نفت هم در پایتخت کمیاب شد و نفت فروشان دوره گرد با خواهش و تمنا، فقط برای مشتریان همیشگی خود نفت بردند.

امروز مطابق معمول گروهی از رانندگان تاکسی ترجیح دادند در خانه های شان بمانند و ریزش برف را از پشت شیشه پنجره تماشا کنند، برای همین مردم مجبور شدند با التماس سوار ماشین های شخصی شوند. برف امروز مثل هر روز برفی دیگر بر میزان مصدومین افزود تا جایی که ۶۰ درصد از مراجعان به بخش اورژانس بیمارستان ها را مصدومانی تشکیل دادند که بر اثر لغزش و زمین خوردن دچار شکستگی استخوان شدند. این برف بیشتر رجال را خانه نشین کرد و اغلب وزرا نیز که باید صبح خیلی زود در سر کار خود حاضر شوند، تا ساعت ۱۱ به وزارتخانه هایشان نیامدند.

هواشناسی، ارتفاع برف را در تهران ۱۰ سانتی متر و در شمیرانات  سانتی متر اعلام کرد و همچنین گفته شد که امشب درجه حرارت هوای تهران به هشت درجه زیر صفر خواهد رسید. امروز میدان های کشتارگاه، سبزی و تره بار و میوه که مراکز داد و ستد تهرانیان به حساب می آیند تعطیل شدند چون تمام سبزی ها زیر برف مانده بودند و چیزی برای فروختن وجود نداشت. به علت باریدن برف سنگین در تهران، امروز باند فرو دگاه مهرآباد لغزنده شده بود و هواپیماها نتوانستند فرود بیایند. به همین منظور از برج مراقبت به خلبانانی که در آسمان تهران روی ابرها چرخ می زدند گفته شد در فرودگاه بیروت روی زمین بنشینند تا باند فرودگاه آماده شود.