تاریخچه:
“به نام سعادت ملت ایران و به منظور کمک به تامین صلح جهانی امضاکنندگان ذیل پیشنهاد می نماییم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثنا ملی اعلام شود؛ یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره برداری در دست دولت قرار گیرد.”
در پی اعلام وصول این پیشنهاد، قانون “ملی شدن نفت در سراسر کشور و دو ماه تمدید به کمیسیون نفت جهت مطالعه در اطراف اجرای این اصل” در ۲۹ اسفندماه ۱۳۲۹ هجری خورشیدی، در مجلس شورای ملی و نهایتا در مجلس سنا تصویب و در پی آن شرکت ملی نفت ایران قدم به عرصه حیات گذارد.
اولین هیات مدیره موقت شرکت ملی نفت ایران در پی اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت و پس از خلع ید از شرکت سابق نفت انگلیس در خردادماه ۱۳۳۰ تشکیل شد و پس از آن قوانین جدیدی برای این شرکت نوپا تصویب شد.
تصویب “قانون توسعه صنایع پتروشیمی (با اصلاحات بعدی)” در بیستم تیرماه ۱۳۴۴ و “قانون توسعه صنعت گاز” در ۲۵ اردیبهشت ماه ۱۳۵۱، چارچوب قانونی فعالیت شرکت ملی نفت ایران را در بحث منابع هیدروکربوری و فرآورده های آن تعیین کرد و علاوه بر آن حدود مشارکت موسسات و شرکت های ایرانی یا خارجی را برای حضور در طرح های تولید محصولات پتروشیمی روشن کرد.
سرانجام با تصویب اولین “قانون نفت” در هشتم مردادماه سال ۱۳۵۳ علاوه بر تعریف اصطلاحات و ضوابط کار در محدوده منابع هیدروکربوری کل کشور، شرح مبسوطی در بحث ارائه و دریافت پیشنهادها، امضای قرادادهای پیمانکاری، شرایط خاتمه قرارداد، محافظت منابع و جلوگیری از آلودگی محیط زیست، حفظ منافع ایران و شرایط تعیین قیمت ارائه شد.
با تصویب اولین “قانون نفت”، “قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران” نیز در هفدهم خردادماه ۱۳۵۶ در پنج فصل به تصویب رسید.
“کلیات و سرمایه”؛ “موضوع، وظایف، حقوق و اختیارات شرکت”؛ “ارکان شرکت”؛ “ترازنامه و حساب سود و زیان”، ۴ فصل ابتدایی قانون اساسنامه را تشکیل داده و در فصل پنجم این قانون نیز به “سایر مقررات” پرداخته شده است.
پس از آن “اساسنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی” و “اساسنامه شرکت ملی گاز ایران” نیز به ترتیب در ۲۱ آبان ماه ۱۳۵۶ و ۲۵ آبان ماه همان سال به تصویب رسید.
پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، با الزام به رعایت برخی اصول و با توجه به خروج کارشناسان خارجی از کشور، تدوین و تصویب قوانین جدید نیز در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار گرفت و بدین ترتیب قانون نفت جدید در نهم مهرماه ۱۳۶۶ به تصویب رسید.
ماموریت اصلی:
تولید نفت خام و گاز طبیعی و هیدروکربورهای مابع، فراورش و انتقال و بازاریابی و فروش آن به عنوان بخشی از انفال و ثروت ملی و نیز صیانت از این دارایی عمومی ماموریت اصلی شرکت ملی نفت ایران قلمداد می شود، در همین راستا و برای عمل به این ماموریت تجهیز تاسیسات و طراحی مجموعه های صنعتی و تولیدی و آموزش نیروی انسانی بومی و استفاده حداکثری از توان و قابلیت های ملی ایران برای استفاده بهینه از ثروت ملی نیز در زمره ماموریت ها و وظایف حاکمیتی شرکت ملی نفت ایران تلقی می شود.
اهداف و استراتژی سازمانی:
اهداف و سیاست های کلان و بخشی شرکت ملی نفت ایران تابعی از سیاست ها و خط مشی های اساسی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است و بر همین اساس چشم انداز شرکت ملی نفت ایران را می توان در چارچوب استراتژی های کلان اقصاد ملی ایران و اسناد بالادستی معتبر و مهمی همچون سندچشم انداز و برنامه های توسعه پنج ساله رصد کرد.
با توجه به جایگاهی که صنعت نفت ایران از آن برخوردار است چشم انداز این صنعت از اهمیت بسیاری برخوردار است به طوریکه دراین رابطه اهداف گوناگونی برای آن درنظرگرفته شده است.
کاهش شدت انرژی کشور به کمتر از ۰.۳ (معادل تن نفت خام به ازای هزار دلار تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال ۲۰۰۰)، حفظ جایگاه ظرفیت دومین تولید کننده نفت خام دراوپک که مستلزم حفظ فاصله مناسب ازنظرایجاد ظرفیت تولید با سایر رقبای این جایگاه است و دستیابی به جایگاه دوم جهانی در ظرفیت تولید گاز طبیعی با توجه به ضرورت استفاده ازمخازن مشترک از جمله مواردی است که در چشم اندازصنعت نفت مورد توجه قرار گرفته است.
سایرموارد شامل؛ دستیابی به جایگاه اول منطقه به لحاظ ظرفیت پالایشی به منظورایجاد بالاترین ارزش افزوده ازمنابع هیدروکربوری کشور، دستیابی به جایگاه اول منطقه ا لحاظ ارزش تولید مواد و کالاهای پتروشیمیایی به منظورایجاد بالاترین ارزش افزوده ازمنابع هیدرو کربوری کشورو نیل به جایگاه اول فناوری نفت و گازدر منطقه است
.
تدوین برنامه پنجم توسعه نفت، گاز و پتروشیمی
براین اساس باید بررسی کرد که دربخش نفت و گاز، امروز کجا هستیم؟ کجا می خواهیم باشیم؟ مجموعه اقداماتی که ما را ازموقعیت کنونی به جایگاه مطلوب آینده رهنمون می شوند، چیستند؟ منابع بخش نفت و گاز درآینده چه وضعیتی دارند و باید صرف چه برنامه هایی شوند؟
الزامات تدوین برنامه پنجم توسعه در صنعت نفت
ویژگی های برنامه پنجم توسعه در صنعت نفت
تلاش برای تحقق اهداف صنعت نفت درچارچوب یک نظام برنامه ریزی استراتژیک با درنظرگرفتن عوامل محیطی(قوت،ضعف، فرصت و تهدید) و رعایت پویایی برای پاسخگویی به تغییرات محیطی درجهت نیازهای صنعت درروند تکاملی فعالیت های خود ازجمله موارد دیگری است که در این رابطه تاثیر گذار است.
اهداف کلان صنعت نفت و گاز ایران در برنامه پنجم توسعه
هدف ۱: افزایش سهم و ارتقای جایگاه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی درسطح منطقه و جهان، افزایش استحصال و استخراج نفت و گاز با اولویت میادین مشترک با کشورهای همسایه، افزایش ظرفیت پالایشی
هدف ۲: استفاده بهینه از ذخایر هیدروکربوری کشور به عنوان پشتوانه و محرک توسعه پایدار اقتصادی کشور
هدف ۳: استفاده از ظرفیت های صنعت نفت و گاز برای دفاع از منافع ملی
هدف ۴: اعمال مدیریت انرژی به منظورجلوگیری از اسراف در مصرف سوخت کشور، کاهش شدت انرژی و اعطای یارانههای هدفمند
هدف ۵: برقراری تعامل موثر و سازنده با کشورهای تولید کننده و مصرف کننده انرژی و ایفای نقش مدیریتی ایران در توزیع و ترانزیت انرژی
هدف ۶: تحقق سیاستهاى کلى اصل۴۴ قانون اساسى در صنعت نفت
هدف ۷: دستیابی به فناوری پیشرفته در حوزه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی برای نیل به جایگاه دوم علمی و فن آوری در منطقه
هدف ۸: تغییر نگاه به نفت و گاز و درآمدهای حاصل از آن، از منبع تامین بودجه عمومی به “منابع و سرمایه های زاینده اقتصادی”
هدف ۹: افزایش بهره وری در حوزه های مختلف صنعت نفت در جهت رشد تولید ناخالص داخلی
شرح وظایف کلی:
ساختار سازمانی:
مدیریت ها
• مدیریت پژوهش و فناوری
• مدیریت اکتشاف
• مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات
• مدیریت هماهنگی ونظارت بر نظارت و تولید نفت و گاز
• مدیریت برنامه ریزی تلفیقی
• مدیریت توسعه منابع انسانی
• مدیریت امور مالی
• مدیریت امور حقوقی
• طرح کمک به عمران مناطق نفت خیز
• هسته گزینش
• ایمنی بهداشت و محیط زیست
• بازرسی و پاسخ گویی به شکایات
• حسابرسی داخلی
• حراست
• ستاد اقامه نماز شرکت ملی نفت ایران
• سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت
• سازمان امور وزرش و تربیت بدنی شرکت ملی نفت ایران
• صندوق بازنشستگی پس انداز و رفاه کارکنان
• شرکت مهندسی و توسعه نفت
• شرکت پشتیبانی، ساخت و تهیه کالای نفتی تهران
• شرکت پایانه های نفتی ایران
• شرکت منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس
• شرکت نفت خزر
• شرکت حفاری شمال
• (Nico)شرکت بازرگانی نفت ایران
• شرکت بهینه سازی مصرف سوخت کشور
• شرکت بهره برداری نفت و گاز کارون
• شرکت بهره برداری نفت و گاز مارون
• شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجد سلیمان
• شرکت بهره برداری نفت و گاز گچساران
• شرکت بهره برداری آغاجاری
• شرکت پیرا حفاری
• شرکت خدمات رفاهی نفت
• شرکت خدمات ترابری وپشتیبانی نفت
• شرکت خدمات مهندسی و تجهیزات صنعتی توربین جنوب
• شرکت نفت مناطق مرکزی ایران
• شرکت بهره برداری نفت و گاز غرب
• شرکت بهره برداری نفت و گاز شرق
• شرکت بهره برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی
• شرکت نفت فلات قاره ایران
• شرکت نفت و گاز پارس
• شرکت نفت و گاز اروندان