به گزارش تارنمای مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، از سال‌ها قبل حزب دموکرات کردستان عراق با ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همکاری داشت و حتی بارها عملیات‌های مشترک محدودی را اجرا کرده بودند، اما تا این زمان عملیات نامنظم گسترده‌ای با همکاری پیش‌مرگان این حزب و رزمندگان قرارگاه رمضان انجام‌نشده بود. عملیات فتح ۳، نخستین گام در این زمینه بود.

این عملیات از نظر گستردگی منطقه درگیری، دوری بسیار از سرزمین ایران و به دلیل اجراشدن در محدوده‌ای راهبردی برای ضربه زدن به دشمن و پیچیدگی شرایط انتقال سلاح، مهمات و تجهیزات به محدوده هدف، با رعایت پوشش و حفاظت اطلاعات، به‌گونه‌ای که استخبارات عراق آگاه نشود، همانند عملیات فتح ۱، جزو برترین عملیات‌های نامنظم اجراشده در سرزمین عراق به شمار می‌رفت.

 

موقعیت منطقه عملیات

منطقه عملیاتی فتح ۳ در شمال غربی عراق و در جوار مرز ترکیه و سوریه قرار داشت و بخش‌هایی از سه استان دهوک، اربیل و موصل را در برمی‌گرفت.

کوهستانی، سردسیر و برف‌گیر بودن منطقه، جابه‌جایی نیروها و تجهیزات را در فصل پاییز با دشواری مواجه کرده بود. دولت عراق با حساسیتی که در زمینه دفاع از مرزهای شمالی خود داشت، سپاه یکم را مأمور کرده بود برای تأمین امنیت مناطق داخلی، از مزدوران محلی (نیروهای جاش) و دفاع الوطنی بهره‌گیری کند.

مأموریت سپاه یکم، حفاظت از اهداف مهمی مانند مناطق جمعیتی، تأسیسات صنعتی و خدماتی، خط لوله انتقال نفت عراق به ترکیه، جاده ارتباطی عراق-ترکیه، پادگان‌های نظامی و مراکز استخبارات مستقر در این محدوده بود.

 

طرح عملیات

پس از اجرای عملیات فتح ۱، فرمانده قرارگاه رمضان به‌منظور ترغیب حزب دموکرات کردستان عراق برای اجرای عملیات نامنظم گسترده در مناطق تحت نفوذ، این پیام را برای مسعود بارزانی فرستاد:

سلام‌علیکم. انشاء الله که موفق و پیروز باشید. ضمن تبریک پیروزی‌های اخیر رزمندگان اسلام که منجر به انهدام بخش اعظم تأسیسات نفت و مرکز نظامی، جاسوسی و امنیتی رژیم در منطقه کرکوک گردید، آرزو می‌کنیم برادران ما در حزب دموکرات کردستان عراق نیز بر اساس تعهداتی که از سوی شما مطرح گردید و آمادگی بحمدالله وجود دارد، هرچه سریع‌تر پیروزی‌های چشمگیر و گسترده‌ای را برای مردم محروم و مستضعف کردستان عراق به ارمغان آورند. موفق باشید.

این پیام موجب شد حزب دموکرات برای اجرای عملیات مشترک با یگان‌های قرارگاه رمضان آماده شود. پس از هماهنگی‌های اولیه، شناسایی اهداف موجود در منطقه زاخو انجام و طرح عملیات فتح ۳ آماده شد.

در این طرح پیش‌بینی‌شده بود، دو گردان نیروی ویژه و یک گردان ادوات از قرارگاه رمضان، همراه دو واحد از پیشمرگان حزب دمکرات کردستان عراق وارد عمل شوند. مأموریت حفاظت این بخش از سرزمین عراق به لشکر ۳۸ که در تابعیت سپاه یکم ارتش عراق قرار داشت، سپرده‌شده بود. این لشکر با به‌کارگیری عناصر مزدور محلی (جاش ها) امنیت منطقه را برقرار می‌کرد.

دوری منطقه هدف از مرزهای ایران و در نتیجه مشکلات فراوانی که برای تردد نیروها و حمل مهمات و تجهیزات نظامی به این منطقه به وجود می‌آمد، باعث شده بود نگرانی از میزان موفقیت عملیات و حفظ سلامتی نیروهای عمل‌کننده، افزایش یابد.

نکته امیدبخش، استقبال مردم کرد از رزمندگان ایرانی بود که برخی از کمبودها را جبران می‌کرد.

 

شرح عملیات

یگان‌های قرارگاه رمضان و واحدهای حزب دمکرات کردستان، پس از پیمودن ۳۰۰ کیلومتر در سرزمین عراق و گسترش در موقعیت‌های تعیین‌شده، عملیات گسترده نامنظم فتح ۳ را در سه محور زاخو (دومین شهر بزرگ استان دهوک)، محور موصل و محور دشت اربیل و در دو مرحله از اولین ساعات ۲۹ آبان ماه ۱۳۶۵ آغاز کنند.

ابعاد عملیات فتح ۳ چنان گسترده بود که قرارگاه خاتم‌الانبیاء (ص)؛ مرکز عملیات مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی درباره آن دو اطلاعیه صادر کرد. در بخشی از اطلاعیه اول که در ۲۳ آبان منتشر شد، چنین آمده بود:

رزمندگان پرتوان اسلام با آغاز عملیات فتح ۳ در منطقه شمال غربی کردستان عراق، واقع در عمق ۳۰۰ کیلومتری زمینی و ۲۰۰ کیلومتری هوایی خاک این کشور، موفق شدند تلفات و ضایعات سنگینی را به نیروهای صدامی وارد آورند. در این عملیات متهورانه که در سه محور زاخو، موصل و دشت اربیل انجام گرفت، نیروهای قرارگاه جنگ‌های نامنظم نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای مبارز کرد بارزانی موفق شدند مقر لشکر ۳۸ ارتش بعثی عراق را در منطقه تلگبر که مسئولیت حفاظت از جاده بین‌المللی و خطوط لوله نفت عراق-ترکیه را بر عهده داشت، منهدم سازند.

در اطلاعیه سه روز بعد این قرارگاه، به جزئیات عملیات در مرحله دوم و خسارات و تلفات واردشده به ارتش بعث عراق در جاده ترانزیتی عراق-ترکیه، نفوذ پیشمرگان حزب دمکرات و رزمندگان قرارگاه رمضان به شهر زاخو و انهدام مراکز وابسته به دولت بعثی عراق و همچنین حمله به مراکز دولتی شهر دهوک اشاره و گفته‌شده بود، در طول این مرحله بیش از ۳۰۰ تن از عوامل بعثی، کشته یا مجروح شده و تعداد زیادی به اسارت درآمده‌اند.

 

دستاوردهای عملیات

– بستن جاده بین‌المللی عراق-ترکیه و همچنین جاده کانی ماسی-زاخو و کشته شدن ۶۷ بعثی و انهدام ۸ دستگاه کامیون خارجی در جاده موصل-دهوک

– نفوذ به شهرهای دهوک و زاخو و انهدام مرکز استخبارات، سازمان امنیت، مراکز دولتی، مخازن سوخت، گمرک و ترمینال بارگیری نفت

– یورش به قرارگاه لشکر ۳۸، انهدام بخشی از ساختمان‌های آن و کشته شدن بیش از ۱۰۰ تن.

 

منبع:

صادقی، رضا، جنگ در فراسوی مرز؛ قرارگاه رمضان در جنگ عراق با ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران ۱۴۰۳، صص ۳۰۳، ۳۰۴، ۳۰۶، ۳۰۷،